જૈન સમાજમાં ધાર્મિક તહેવારોનું ખૂબ જ મહત્વ છે. તેઓ સાંપ્રદાયિક ઉજવણીના કેન્દ્રબિંદુ તરીકે તેમજ ભક્તિ દર્શાવવાની અને યોગ્યતા કમાવવાની તક તરીકે સેવા આપે છે. જૈન કેલેન્ડરમાં મહત્વના દિવસોને પર્વણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ દિવસોમાં સંરચિત ઉપવાસના સમયગાળા અને તહેવારો જેવા ધાર્મિક પાલનો કરવામાં આવે છે. આમ આ તહેવારોને તમે સ્વૈચ્છિક રીતે અનુસરી કોઈ બંધનમાં રહેવા જણાવ્યું નથી.
પર્યુષણ એ જૈનોના વાર્ષિક ઉત્સવમાનો એક તહેવાર છે. જેમાં શ્વેતામ્બર સંપ્રદાય ભાદ્રપદ (ઓગસ્ટ/સપ્ટેમ્બર) મહિનામાં આઠ દિવસ સુધી તેની ઉજવણી કરે છે. જ્યારે દિગંબરા સંપ્રદાય દ્વારા આ તહેવારની દસ દિવસ સુધી ઉજવણી કરવામાં આવે છે. આ ઉજવણી જંગલો અને ગુફાઓમાં રહેવા સમર્થ નથી કે જેઓ વિચરતી જૈન સાધુઓના અતિશય વરસાદ અને ચોમાસાના વરસાદને કારણે તેમના એકાંતમાં પાછા ફર્યાની યાદમાં કરવામાં આવે છે. મંદિરો અથવા ઉપાશ્રયોની ધાર્મિક મુલાકાત, તેમજ કલ્પસૂત્ર પર પ્રવચનો સાંભળવા આ પર્યુષણનો એક ભાગ માનવામાં આવે છે. પ્રતિક્રમણ અથવા ધ્યાન ક્રિયા એ મોટાભાગના ભક્તો માટે જરૂરી છે. આમ આ કાર્યક્રમની સમાપ્તિ ક્ષમાવાણી એટલે કે ક્ષમા દિવસ સમારોહથી કરવામાં આવે છે. જેમાં અન્ય લોકોને મિચ્છામી દુક્કડમ બોલીને ક્ષમા માટે વિનંતી કરવામાં આવે છે. આમ તેમાં એવું સૂચવવામાં આવે છે કે, “જો મેં તમને શબ્દો અથવા કાર્યોમાં ઇજા પહોંચાડી હોય તો હું ક્ષમા માટે પૂછું છું, પછી ભલે તે ઇરાદાપૂર્વક અથવા અજાણતાં.” એટલે કે, આપણાંથી થયેલ ભૂલને સ્વીકારીને તેની સામે વાળા પક્ષ પાસે માફી માગવામાં આવે છે. પછી ભલે તમે તે ભૂલ અજાણતાં કરી હોય.
